XIII. yüzyılda Anadolu Selçuklu Devleti’nin dağılmasıyla Beylikler Dönemi başlamış ve bu evrede edebî ve ilmî eserler daha çok Türkçe imkânlarla yazılmıştır. Bu dönemde özellikle Farsça tercüme çalışmaları tercüme ve telif şeklinde devam etmiştir. XVII. yüzyılda ise Farsçadan çok Arapça tercümeler öne çıkmaktadır. İşte bu eserlerden biri de Ali Halife’nin, Musullu Mu‘afa b. İsmail’in Ünsü’l-münkatı‘n li-‘ibâdeti Rabbü’l-‘âlemin adlı Arapça eserini tercüme ettiği “Enîsü’l-münkatı‘în” adlı çalışmadır.

Eserde üç yüz hadis ve bu hadislerle ilgili üç yüz hikâye yer almaktadır. Eser, kırk hadis geleneğinin ileri safhası olan ve her bir hadise hikâye ekleme geleneğine dönüşen yüz, iki yüz, beş yüz hatta bin hadis şeklini alan bir hadis derleme halkası örneği mahiyetindedir.

Enîsü’l-münkatı‘în’in farklı tercümeleri bulunmakla birlikte, Türkiye Yazma Eserler Kütüphanelerindeki üç farklı nüsha karşılaştırılarak ve en doğru nüsha meydana getirilmeye çalışılarak bu eser vücut bulmuştur. Nüsha karşılaştırmalarında 3518 dipnot düşülmesi kanaatimizce bunun en büyük ispatıdır. Bir nüsha hariç genellikle az harekeleme tekniğiyle kaleme alınarak günümüze ulaşan ve biri biraz dezenformasyona uğrasa da üç nüsha da tamdır.

Bir hadis koleksiyonu özelliği taşıması dolayısıyla Giriş kısmında etraflıca hadis türlerinden bahsedilmiş, Mu‘afa b. İsmail ve Ali Halife’nin hayatları ve eserine yer verilmiştir. Birinci Bölüm’de eserin dil incelemesi yapılmıştır. XVII. yüzyılda geleneksel imla anlayışı geliştirilmeye çalışılsa da bazı kelimelerin farklı yazılışlarıyla karşılaşılmış ve bu husus sözlükte bütün ayrıntılarıyla gözler önüne serilmiştir.

Ses bilgisi olayları ve söz varlığı değerlendirmelerinde arkaik özellik ve ağız özelliği taşıyan örnekler de incelenmiştir. Misalli veya ispatlı sözlük mantığıyla hazırlanan Üçüncü Bölüm’de bir kelime kaç yerde ve kaç farklı manada geçtiyse her biri örnekleri ve ispatlarıyla verilmiştir.

Arapça ve Farsça tamlamalar, birleşik fiil kalıpları ya da kalıplaşma örneği gösteren bütün kullanımlar ilgili kavramın altında tek tek sıralanmıştır. Hadisler Arap harfleriyle yazıldıkları hâlde, hadislerin hikâye kısımlarında yer alan ayet, hadis, şiir ve Arapça kalıplaşmış ifadeler bold ve italik yazı ile gösterilip Metin Bölümü’nün devamında “Açıklamalar” kısmında bunların ne manaya geldikleri de izah edilmiştir.